Mensen vragen ons vaak of we niet heel erg boos zijn. En steevast is het antwoord – van zowel Leo als van mij – “Op wie dan?”. Leo heeft MSA. Hij noemt het pure pech. Een statisch gegeven. Éen op de zoveel mensen krijgen MSA. Het is een Russisch roulette. Daar zou je boos om kunnen worden, maar Leo en ik associeren boos worden altijd met boos worden op iemand. En vooralsnog heeft niemand echt moedwillig Leo MSA bezorgd. Want daar zouden we wel echt héél erg boos om worden. Zo hebben we dus allebei de veronderstelling dat boosheid gerelateerd is aan menselijk handelen. Boos worden kan niet omdat het slecht weer is. Boos word je al iemand je snijdt in het verkeer. Leo wordt boos als ik de afstandbediening niet binnen zijn bereik leg. Ik word boos omdat hij boos wordt want ik vergeet dat bijna nooit. Leo wordt bozer omdat hij vindt dat ik dat best wel regelmatig vergeet. Ik word nog bozer omdat hij boos wordt. Want ik vergeet de afstandsbediening wel eens, maar hij zou moeten weten hoeveel ik níet vergeet en dat is véél meer! Op deze momenten ben ik niet zomaar boos. Ik ben woest.

“Opgekropt verdriet” zegt een vriendin. “Als je geen ruimte laat voor je verdriet, wordt het boosheid”. Ik laat het op me inwerken. Er is natuurlijk wel wat om verdrietig over te zijn, de laatste tijd. Ze adviseert me om mijn tranen de vrije loop te laten als ik ze voel. Sterker, ze zegt dat ze er zelf baat bij heeft ze bewust “op te roepen”. En dat kan, als je gevoelige muziek draait. Ik kan me er iets bij voorstellen. Muziek doet je wat. Wat mij altijd intrigeert. Want hoe kan het dat gewoon de geluidsgolven, die toch gewoon bestaan uit trillingen in de lucht, een emotie opwekken als ze het trommelvlies laten trillen waardoor jij de muziek hoort. Bizar. Maar goed. Stel dat ik dan een huilopwekkend muziekje opzet. En er komen tranen. Helpt dat dan? Het lucht volgens haar wel op.

Ik vertel ook van mijn plan om een psycholoog in de arm te nemen waarvoor de eerste afspraak staat begin september. Hij juicht het toe. “Dat kan erg zinvol zijn”. “En als het niet klikt, moet je stoppen en een andere zoeken, zo werkt dat” zegt Dick nog.

Het is wel een luxe probleem. Een luxe probleem, want ik heb nog geen probleem (dat klinkt gek maar het klopt echt). Ik zoek houvast. Hulp, steun, inzicht, meedenken. Ook hoe ik deze ongelooflijk onwerkelijke situatie moet hanteren. Maar eigenlijk gaat het ook gewoon goed met me. Doordat Leo en ik het samen echt goed georganiseerd hebben, onstaat er ruimte voor mij om erop uit te gaan. Even afstand te nemen. Ik bezoek vriendinnen, ga naar het strand, de film, de markt, hang op banken. En ik koester de bijzondere contacten, ver en dichtbij. Virtueel en face-to-face. Familie en vrienden. Natuurlijk is het niet zo dat alles verdwijnt als ik maar uitstapjes kan maken. Het is een rare gewaarwording om te constateren dat ik juist als ik afstand neem besef hoeveel ik van Leo houd en hoe klote de situatie is.  Als ik zie hoe de MSA het lichaam van Leo langzaam afbreekt, als ik het verval, de afbraak zie. En de pijn. Ja, dan kan ik janken. En ik voel me soms zo machteloos. Maar moet ik dat niet gewoon accepteren? Wat wil ik nog meer. Wat zoek ik dan bij die psycholoog. Hulp schrijf ik net. Hoe kan zij helpen? Ben ik nou een probleem aan het zoeken? Ik zit ondertussen te denken of ik niet nog een aantal psychologische aandachtspuntjes heb voor de psycholoog. Stukje jeugd, stukje ouders, stukje nou ja, noem maar op…  Zodat alles samen toch nog iets substantieels vormt.

Overigens ben ik natuurlijk zo van het relativerende type dat ik dit filmpje over de praktijk van een psycholoog wel erg kan waarderen….

Misschien moet ik gewoon accepteren dat MSA intens verdriet veroorzaakt. En als ik dit schrijf, besef ik dat dit de rationele beschrijving is. Het verdriet komt omdat Leo, de man waarvan ik houd, ondanks zijn ongelooflijke kracht, aan MSA zal overlijden.

Ik ga wel naar de afspraak met de psychologe. En dan zien we wel weer. Maar die afstandsbediening, daar blijf ik bij. Die leg ik heus wel altijd bij Leo!!